Nieuwe generatie digitale mixers

Veel muzikanten die thuis muziek maken treden vaak op en vice versa. Flink wat bands en koren hebben vaak ook hun eigen apparatuur hiervoor. Sommige apparatuur is zowel inzetbaar in de homestudio en tijdens optredens. Bijvoorbeeld bepaalde microfoons maar ook mixers kunnen universeel worden ingezet.

In de blogpost over audio-interfaces worden bijvoorbeeld een aantal analoge mixers genoemd met USB interface. Daardoor kunnen ze ook als externe geluidskaart dienen. Bijvoorbeeld de Soundcraft signature serie. Dit zijn zeer goede en betaalbare analoge mixers, maar wel redelijk recht toe, recht aan. Wie meer mogelijkheden wilt hebben op het gebied van eq,  processing en monitoring komt tegenwoordig als snel uit bij een digitale variant. Homestudioinfo.nl geeft uitleg en achtergrondinformatie.

Opkomst van de Digitale Mixers

In de jaren 90 begon de opmars van de digitale mixers. Tot die tijd was alles analoog. Voor de mixer betekende dat er voor elk kanaal veel elektronica nodig was. Hoe uitgebreider bijvoorbeeld de equalizer hoe meer ic’s en andere elektronische componenten benodigd waren.

Digitale audiotechniek werkt anders. De meest simpele uitleg is dat geluid van een stroomspanning wordt omgezet naar eentjes en nullen. Het wordt een taal die een processor verstaat en waarmee berekeningen mee gedaan kunnen worden. Voor een toonregeling of equalizer (meestal een eq) is geen elektronica meer benodigd wel (veel) rekenkracht en algoritmes.

Andere zaken die (makkelijker) mogelijk zijn in het digitale domein zijn automatisering en het maken van presets tot het volledig opslaan van alle fader- en eq standen. Total recall wordt dit genoemd. De eerste mixers vonden hun weg naar de grotere studio’s, gelijkelijk aan kwamen ze ook naar het midden segment. De Yamaha O2r en de Mackie d8b zijn de meeste bekende digitale mixers van die tijd en ontketende een ware revolutie. Parametrische eq ipv alleen sweepable eq, noisegates of compressie per kanaal, ingebouwde effecten, opslaan van complexe mixen en dat allemaal tegen een fractie van de prijs van een analoge variant.

Digitale Mixers in de live sound omgeving

Voor live geluid werden deze echter zelden ingezet. Ten eerste waren deze bovengenoemde mixers gericht op studiowerk. Niet elke functie had namelijk zijn eigen knop, de functie van de knop hangt af van het menu. Men moest eerst op een scherm kijken. Voor studiowerk prima, maar voor live situaties waarbij overzicht en snelheid van werken cruciaal is bleef de analoge mengtafel de voorkeur houden. Ook het geluidsverschil werd ervaren als een probleem. Een analoge tafel klinkt simpelweg anders. Een analoge mengtafel kan ook prima overweg met een te hoog ingangssignaal, binnen het digitale domein werkt dat anders.

Maar de belangrijkste reden;  er was simpelweg geen aanleiding om te hoeven veranderen. Alle andere apparatuur was namelijk gewoon ook nog analoog. Dit in tegenstelling tot de studio omgeving, daar was de digitalisering al veel langer aan de gang. De DAT recorder en de digitale meersporen recorders hadden al eerder hun intrede gedaan, een digitale mengtafel sloot daar prima op aan, zowel letterlijk als figuurlijk.

Toch heeft de digitale mengtafel binnen de livesound langzaam zijn intrede gedaan. Een compressor/limiter en ingebouwde effecten zijn wel erg makkelijk.  De techniek wordt natuurlijk ook steeds beter en verder ontwikkeld. Betere ad da conversie, meer intuïtievere bediening en de komst van digitale stageboxes zijn belangrijke stappen in deze evolutie geweest. Ook het kostenaspect speelt zeker mee, de digitale techniek is (flink) goedkoper geworden.

Digitaal vs analoog

Zoals eerder reeds beschreven bestaat een analoge mengtafel uit veel elektronica. Het in topconditie houden van een analoge mengtafel brengt daarom het nodige werk met zich mee. Faders en potmeters kunnen na verloop van tijd gaan kraken. Vroeg of laat zal er ook iets kapot gaan. Het vervangen of repareren is vaak geen enkel probleem. Echter de beschikbaarheid van onderdelen is dat echter wel. Langere levertijden en duurdere onderdelen dragen ook steeds vaker bij aan de beslissing om een nieuwe digitale tafel aan te schaffen.

Nu ook de digitale mengtafels gemeengoed zijn geworden binnen de live sound omgeving komen er ook meer nieuwe producten in het lagere prijssegment. De tijd is er inmiddels rijp voor. Wat zeker ook meespeelt is dat de markt voor digitale mengtafels in de studio niet meer bestaat. Er wordt wel digitaal gemixed, maar veelal met steeds minder hardware, dus ook niet meer met behulp van een fysieke hardware  mixer. De (home)studio is namelijk nog verder gedigitaliseerd. De enige hardware die nu gebruikt wordt is de audio interface of geluidskaart. Geen faders of eq knoppen om mee te mixen. Dit vind namelijk plaats in de daw software welke geïnstalleerd staat op een pc of Mac.

Nieuwste generatie Digitale Mixers bedien je  met smartphone of tablet

Dat veel mensen met software mixen hebben fabrikanten vertaald naar nieuwe mogelijkheden. De nieuwste generatie digitale mixers kunnen namelijk ook op afstand worden bediend met bijvoorbeeld een tablet of een smartphone. Vanuit de zaal het volume bijvoorbeeld aanpassen, maar je kan ook je eigen monitormix aanpassen. Zo kan elke muzikant dit zelf aanpassen zonde tussenkomst van een geluidstechnicus. Je kan zelfs secties toewijzen. De meeste mixers kan je met een maximum van 10 verschillende devices benaderen. Dus de drummer kan onafhankelijk & gelijktijdig van de toetsenist zijn eigen monitormix aanpassen.

Maar waarom zou je nog fysieke knoppen nodig hebben als je mixer op de verkeerde plek staat? Met behulp van een iPad of andere tablet kan je plaats onafhankelijk mixen. Bij grote concerten zie je vaak dat de Front of House (FOH) mengtafel halverwege of aan het einde van de zaal staat. Zo kan de technicus een goed geluidsbeeld krijgen hoe de rest het van het publiek hoort. Maar veel bands en koren hebben niet de beschikking over een eigen vaste geluidstechnicus. Of zijn de plaatsing mogelijkheden beperkt. Op heel veel podia staat toch vaak de mixer aan de zijkant of het podium. Waarom dan nog fysieke knoppen gebruiken als het met je iPad ook lukt? Daarom zie je ook steeds meer rackmixers zonder faders. Het is gewoon een interface met in- & uitgangen en het scheelt ook echt een hoop geld. Eigenlijk een vergelijkbare ontwikkeling die zicht heeft voorgedaan in de (home)studio. Echter alles gebeurt nog steeds plaats in de mixer, in tegenstelling tot de studio waar alles tegenwoordig grotendeels plaats vind in de computer (in the box mixing).

Meer functionaliteit door uitgebreide connectiviteit voor audio, computer, tablet en IT netwerk

Een digitale mixer biedt ten opzichte van een normale analoge mengtafel al veel meer connectiviteit. Maar de nieuwste generatie digitale mixers heeft wel een zeer uitgebreide connectiviteit. Dit gaat veel verder dan alleen dan analoge en digitale audio aansluitingen. Er zijn ook aansluitingen voor computer, tablet en zelfs het IT netwerk zoals:

• USB
• Firewire
• Netwerk via RJ45 connector
• Audinate Dante via RJ45 connector (optioneel bij sommige modellen, o.a. Mackie DL32R en Soundcraft SI serie)
• AVB audio video bridging  (optioneel bij sommige modellen, o.a.  Presonus StudioLive RM32AI or RM16AI )

Bediening middels een tablet en smartphone werd al eerder beschreven. Maar een aantal mixers hebben ook USB en zelfs Firewire aansluitingen. Afhankelijk van het model mixer kan er connectie worden gemaakt met de computer en fungeren deze niet alleen als mixer maar tegelijkertijd ook als audio-interface.  De USB poort kan ook gebruikt worden vooropnames op een USB Stick, je hebt dan een mixer met ingebouwde recorder. Bij de Soundcraft UI serie is dat een stereorecoder,  de Mackie DLR 32 kan zelfs als een volwaardige 32 kanalen multitrack recorder fungeren.

Traditionele analoge multikabel voor verbinding tussen het podium en mixer is grotendeels al aan het verdwijnen door nieuwere oplossingen.  Een multikabel is niks meer dan een bundeling van meerdere lange analoge verbindingen bij elkaar. Aan de multikabel kleven nogal wat nadelen maar zoals dat ze duur en kwetsbaar zijn.  Transport van analoge audio over lange afstanden brengt ook de nodige uitdagingen met zich mee. De opbouw van ruis en brom moet ten allen tijde tot een minimum beperkt worden.

Digitale Connecitviteit

Dankzij digitalisering is het makkelijker om zonder kwaliteitsverlies grote afstanden te overbruggen. In de professionele wereld wordt bijvoorbeeld heel veel gebruik gemaakt van MADI (Multichannel Audio Digital Interface). Afhankelijk van de fysieke aansluiting wordt het signaal getransporteerd over koper of glasvezel. MADI is net zoals bij analoog nog steeds eenrichtingsverkeer. Als audiosignalen naar meerdere bestemmingen moet worden gestuurd is er veel extra apparatuur benodigd.  Het zijn hele goede oplossingen maar zeer kostbaar.

Daarom zie je ook veel andere standaarden om audio te transporteren. Ze maken daarbij gebruik van standaard CAT bekabeling, dit drukt enorm de kosten. Behringer gebruikt bijvoorbeeld Ultranet en Soundcraft gebruikt hun BLU Link. Beide merken zijn onderdeel van grotere bedrijven met meerdere merken maar deze standaarden blijven toch aparte eilandjes. Zolang je apparatuur gebruikt van Behringer,  Klarktechnik & MIDAS (allen Music Group) zit je met Ultranet dus goed. Net zoals BSS, DBX & Soundcraft allen onderdeel zijn van Harman International en BLU link gebruiken. Maar universeel is het nog niet, gelukkig zijn er hoopgevende ontwikkelingen. Ontwikkelingen die nog verder gaan en gebruik maken van het ICT netwerk.

Dante & AVB connectiviteit

Laatste ontwikkeling hierin zijn bijvoorbeeld het Dante of AVB protocol.  Dit zijn specifieke manieren om veel kanalen digitale audio (DANTE) of gecombineerd met video (AVB) te transporteren over een computernetwerk. De mixer, stagebox, monitormixer worden allemaal aangesloten op het computer- of IT netwerk.  Dit is op steeds meer plekken standaard aanwezig, waardoor het slechts een kwestie wordt van korte kabels aansluiten i.p.v. lange separate kabels leggen. De digitale audio signalen worden als datapakketjes verstuurd over het computernetwerk. Wel is het belangrijk dat de onderliggende netwerkinfrastructuur dit ondersteunt. Veel netwerken zijn standaard al geschikt voor DANTE, maar voor AVB is dit nog een ander verhaal.

De eisen voor DANTE liggen niet extreem hoog. Belangrijk voorwaarde is dat de netwerkswitch 1 gigabit per poort biedt en dat deze Quality of Service (QoS) & Voice over IP (Voip) ondersteunt. Dit zijn eigenlijk al standaard zaken op de betere netwerkswitches van bijvoorbeeld Cisco, HP & Juniper. Bij AVB ligt de lat veel hoger, dit protocol is namelijk niet alleen voor audio maar ook voor video ontworpen. Extreme Networks was een van de eerste fabrikanten van netwerkswitchers die dit protocol ondersteunden. Netgear & MOTU hebben ook een aantal netwerkswitchers die dit ondersteunen, wil je hier serieus mee aan de slag dan is een zeer grondige kennis van computernetwerken wel een vereiste.

Hulpvragen voor keuze juiste digitale mixers

Het aantal digitale mixers groeit gestaag, voor ieder budget is er vaak al een goede mixer beschikbaar. Maar welke je nodig hebt hangt meer dan alleen af van je budget. Het kiezen van de juiste digitale mixer is vaak voor veel mensen lastig. Om de juiste keuze te kunnen maken heb ik een aantal vragen voor je:

• Wordt deze in wisselende situaties en bezettingen gebruikt?
• Uit hoeveel leden bestaat je groep, band of koor?
• Hoeveel instrumenten en zangers hebben actief versterking nodig? (dat drumstel komt toch wel boven iedereen uit in een kleine ruimte….)
• Hoeveel kanalen denk je te gaan gebruiken?
• Hoeveel uitgangen denk je nodig te hebben?
• Wil je ook tegelijkertijd opnames maken?
• Waar wil je de mixer plaatsen? (op het podium, naast het podium of FOH positie?)
• Heb je al een tablet met een stevige hoes?
• Heb je een vaste technicus?
• Geluidskwaliteit?
• Uitbreidbaarheid?
• Gebruiksvriendelijkheid?

Bezetting, uitbreidbaarheid en gebruik

De bezetting en het aantal instrumenten is een goede indicator hoeveel kanalen je nodig zal hebben.Het is natuurlijk wel afhankelijk hoeveel microfoons je wilt gaan gebruiken.  In een kleine ruimte is het vaak niet noodzakelijk alles te versterken.  De drums zijn bijvoorbeeld al vaak luid genoeg van zichzelf.  Voor wisselende bezettingen is het verstandig om een maatje groter te hebben, beter ermee verlegen dan erom verlegen zitten…

Naast de Main out (voor naar de versterker) zijn er vaak nog meer uitgangen nodig. Denk aan uitgangen die richting effectapparatuur of monitoring gaan. Hiervoor worden meestal de auxilary uitgangen gebruikt. Hoe groter de bezetting, des te meer er vraag zal zijn individuele monitor mixen. De instapmodellen bieden vaak twee tot zes uitgangen. Wil je meer dan ga je toch naar  grotere en duurdere modellen. De echte grote en (semi) professionele mixers zijn zelfs uit te breiden met additionele insteekborden of cards waarmee het aantal ingangen en/of connectiviteit wordt vergroot.

Gebruiksvriendelijkheid is nogal smaakgevoelig. Toch zijn er zaken die bediening en het overzicht ten goede komen. Voor wie al veel in de box mixt zal bediening via een tablet een feest der herkenning zijn. Voor wie de overstap maakt van een analoge tafel naar digitaal zal misschien moeten wennen.

Bij analoog geldt, één knop is één functie. Bij digitale tafels hebben de knoppen én faders meerdere functies.  De faders worden namelijk gebruikt voor de ingangen, uitgangen, auxilary’s en sends. Grotere en duurder mengtafels zijn toch vaak overzichtelijker en gebruiksvriendelijker.  Maar alles is natuurlijk te leren en het is een kwestie van wennen. Werk je veel met een vaste technicus dan is het geen enkel probleem. Bij een grote groep verschillende gebruikers is dit zeker een groot aandachtspunt.

Toepassing & Doelgroep Digitale mixers

Voor iedereen zal dit vaak weer anders zijn, daarom zijn er ook mixers van klein tot groot, voor elke doelgroep en toepassing is er wel een juist mixer.Voor singer songwriters & one-man band toepassingen is niet zo’n grote mixer nodig maar toch kan het aantal benodigde inputs toch al snel oplopen. Een singer songwriter heeft een microfoon nodig voor de zang, daarnaast nog een microfoon voor de gitaar. Of twee voor de piano.

Mackie heeft voor deze allerkleinste toepassingen de Pro 4 DX (Baxshop, Thomann) & Pro DX 8 (Baxshop, Thomann) ontwikkelt.Dit zijn twee hele kleine mixers waarbij de bediening niet meer gaat via faders.  Het is compleet menu gestuurd via de knoppen op de voorkant, daarnaast is deze ook te bedienen via de MixerConnect App.

Niet persé behoefte heeft aan fysieke knoppen maar wil je wel meer ingangen? Dan is er volop keus; voor iets meer geld heb je bijvoorbeeld een Soundcraft UI12 of de Behringer XR12. Nog meer ingangen nodig? Er is ook een Soundcraft UI16 en de Behringer XR16 & XR18 te krijgen. De behringer kan je ook als externe audio interface gebruiken, vind je echter geluidskwaliteit belangrijker dan raad ik toch de Soundcraft aan.

Voor kleine bandjes en een klein budget ruim voldoende. Heb je een grotere band en gebruik je ook monitormixen, dan kunnen eerder genoemde mixen te weinig in & uitgangen hebben.  Je komt dan wel snel in een ander segment en prijsklasse. Veel van deze mixers beschikken vaak wel over extra connectiviteit of kunnen onderdeel worden gemaakt van een groter systeem.

Een goede betaalbare en grotere mixer is bijvoorbeeld de Allen & Heath QU-SB (ook met 5 inch touchscreen te verkrijgen als de Allen & Heath Qu Pac. Andere voorbeelden zijn:

• Soundcraft UI24R
• Presonus Studiolive serie
• Mackie DL32R

(grote) digitale mixers met knoppen

Toch behoefte aan echte knoppen en faders? Dan zijn er twee mogelijkheden. Of je koopt een losse controller voor je rackmixer en anders wordt het toch een “normale” digitale mixer.  Als je voor een losse controller wilt gaan zijn er aantal mogelijkheden. Presonus heeft speciaal voor hun Studiolive serie de StudioLive CS18AI Control Surface. Verbinding tussen het rack en controller gaat via slechts één ethernetkabel. (standaard cat6a kabel). Met deze controller heb je zestien faders tot je beschikking en voelt net zo aan als een “normale” mixer.
Mackie spant wat dat betreft de kroon. Deze heeft voor de DL32R ook een controller, de DC16 http://mackie.com/products/mackie-axis. Met deze controller kan je echt alles goed bedienen.

Meerdere faders, channel displays, het ziet er allemaal heel mooi uit.  Iedereen die er over schrijft vindt het fantastisch. Misschien ben ik te nuchter en ik ben ook niet afhankelijk van Mackie. Maar is die DC16 gewoon niet verschrikkelijk duur met zijn € 3.999? Samen met de DL32R kom je op ruim 6000 euro uit! En dat zonder Ipads (nog zoiets, waarom alleen met Ipads en waarom geen Android app?) De prijs moet echt een stuk lager, onder de 2500 euro en natuurlijk Android ondersteuning.

Wie verslaat de Behringer X32?

Wil je toch echt een traditionele mengtafel dan is er volop keus, de prijzen beginnen vanaf ongeveer  1500 euro. De Behringer X32 gold een tijd als dé betaalbare digitale mixer en wordt door veel bands, koren en technici veelvuldig ingezet. Er was destijds in 2011 geen ander betaalbaar digitaal alternatief. De Yamaha LS-7 & LS-9 mixers waren meteen een stuk duurder.

Inmiddels zijn meerdere fabrikanten in dit gat gesprongen. Toch kan je goed merken dat Behringer destijds de lat hoog heeft gelegd.  Daarnaast blijft Behringer niet stilzitten,  de firmware (software) wordt doorontwikkelt. Net zoals bij de concurrentie is deze mixer nu ook op afstand te bedienen. De X32 is ook verkrijgbaar in kleinere formaten (Producer, Compact & Rack), daarmee sluiten ze de concurrentie goed in.

Live of ook in de studio?

Je merkt dat Behringer niet alleen op livetoepassingen mikt. Ook in de studio is deze mixer goed bruikbaar als audiointerface en control remote voor je DAW. Veel mixers kunnen sowieso als audiointerface dienen voor je DAW.  Presonus volgt ook deze strategie maar levert er ook meteen hun eigen DAW software bij, Presonus Studion One. Qua prijs zeer interessant, de kleinste mixer zit onder de 1000 euro.

Wel zie ik duidelijk de compromis die hiervoor gesloten zijn. Voor wie nu nog de stap van analoog naar digitaal gaat maken zijn er misschien wel betere alternatieven.(zowel qua geluidskwaliteit als intuïtief werken) Soundcraft heeft in mijn optiek het beste erover nagedacht. Voor de bediening van de EQ, compressor en limiter hebben allemaal  een eigen knop gekregen. De Soundcraft SI Expression serie is daarom echt een aanrader. Maar wie toch iets meer besteden heeft zou ik Soundcraft SI impact aanraden. Deze is nog gebruikersvriendelijker, boven elkaar fader hebben ze klein lcd scherm. Zo kan je zien in welke stand de fader staat en wat deze bedient (stereomix, fx, monitor etc). Deze feature kom je niet veel tegen, Behringer heeft het wel op de X32 & de X32 Compact  (niet op de Producer!).

MIDAS M32R Digitale mixer

Professionele Digitale Mixer van Midas. De Compacte versie van de M32.

€ 2849

Bestel deze bij Baxshop

MIDAS M32R Digitale mixer

Professionele Digitale Mixer van Midas. De Compacte versie van de M32.

€ 2799

Bestel deze bij Thomann

Midas 32R Digitale mixer in actie

De eerst volgende mixers die deze features hebben zijn de Midas M32R en de Allen & Heath GLD-80.
Yamaha heeft deze feature ook zitten op hun TF-serie maar mist weer een hoop directe draaiknoppen voor eq, compressor en limiters.

Er is in ieder geval genoeg aanbod. Aan de hand van deze informatie kan je beter kiezen welke jij nodig hebt. Mocht je hulp nodig hebben dan hoor ik dat natuurlijk graag!